Fact Checked
Keuringsdienst van Waarde: Collageen & De Rimpeloze Vis
“Collageen is het nieuwe wondermiddel. Je kunt het slikken, smeren en zelfs door je koffie roeren voor een betere huid. Wat is het? Eén ding weten we zeker: het is duur.”
Dit is wat je zult lezen als je de aflevering over collageen terugkijkt op de site van NPO3.
Wij hebben deze aflevering ook gekeken en willen graag ons licht erop schijnen.
Laten we beginnen.
1. Een beeld van collageen in 46 seconden
In ons optiek is deze aflevering een sterk staaltje sensatie.
Het begint al met de intro van de aflevering waarbij je koeien in een machine ziet gaan (zie bovenstaande afbeelding)
En vervolgens komen er zakken collageen van de productieband af:
Ook begint het al met stukjes uit de aflevering waarbij ze ervoor zorgen dat je gelijk al een beeld krijgt van collageen:
In de eerste scène krijg je te horen dat je een jongere huid kan krijgen en dat collageen als het ware je huid opvult.
In de tweede scène zie je een beeld waarbij er met de vingers door een koeienhuid wordt gegaan en dat er wordt gesproken over dat in dat stukje het wondermiddel zou moeten zitten.
Vervolgens wordt er een product laten zien van een bedrijf dat aangeeft dat het product €89 euro kost.
Daarna heel slim een scène waarbij de waarde van €89 euro wordt ontkracht door aan te geven dat het slachtafval heel goedkoop is om aan te komen.
Tot slot een dermatoloog in beeld dat aangeeft dat het smeren van collageen onzin is.
Dus in 46 seconden tijd is dit het oordeel:
- levende koeien worden geslacht voor dit product
- je krijgt een jongere huid door opvulling
- het is een wondermiddel wat in stukje koeienhuid zit
- het wordt te duur verkocht
- terwijl het onzin is
Je zou denken dat dit soort programma’s onderwerpen behandeld vanuit een neutraal perspectief.
Niks is minder waar.
Aan ons de taak om het beeld wat zij schetsen te nuanceren zodat jij een ander beeld hebt van wat collageen nou is.
Te beginnen met het woordje “wondermiddel”.
Als er iets is waar wij allergisch voor zijn is het het woordje wondermiddel.
2. Is collageen een wondermiddel?
Zoals je in de intro van dit artikel hebt gelezen noemen zij collageen een “wondermiddel”.
Als je de aflevering hebt bekeken of gaat kijken dan zul je zien dat zij dit vaak ook benoemen en het ook proberen los te peuteren bij de mensen waar ze mee spreken.
En dat is goed gelukt.
Hieronder lees je wat medewerkers van bedrijven zeggen op de vraag of opmerking van de programmamakers:
Gesprek 1:
Programma: “[…] Wat is collageen eigenlijk?”
Medewerker: “[…] collageen gebruik je voor de gewrichten en voor je gezicht. Er zijn heel veel mensen die er uit willen zien als een 20-jarig meisje, nou prima.”
Programma: “Ik hoor van iemand dat je er echt een jongere huid van kan krijgen?”
Medewerker: “Ja, het is meer dat je huid wordt opgevuld.”
Programma: “Ohh, het wordt opgevuld?”
Medewerker: “Nou die rimpels vervagen eigenlijk.”
Programma: “Dat is mooi. Dus dan kan ik een strakke, jonge huid krijgen?”
Medewerker: “Jaaaaa.”
Gesprek 2:
Programma: “Wat doet collageen eigenlijk van binnenuit?”
Medewerker: “Het vult je huid van binnenuit op als het ware en dat het elastisch blijft.”
Programma: “Ohh dat klinkt als een wonder!”
Medewerker: “Ja zeg maar een soort vitamine maar voor je huid.”
Programma: “Oke, fantastisch!”
Verder laten ze weten dat bedrijven adverteren met het woordje “wondermiddel” en zeggen ze dat het goed is voor de eeuwige jeugd.
Of ze het nou zeggen om te provoceren of niet.
De medewerkers ontkennen het niet en er zijn wat producten die gedurende het programma in beeld komen die als volgt heten:
- Stop The Clock Youth Vitamins – Collagen
- Hollywood Skin – Instant Anti-Wrinkle Under Eye Patches With Collagen
Met dit soort productnamen willen programmamakers er ook gretig gebruik van maken.
Maar eerlijk is eerlijk: bedrijven beginnen ermee.
Hier nog een uitspraak wat de narrator zegt in de aflevering:
- “Collageen moet het kunnen. Ruwe, rimpelige huid in één klap strak trekken.”
- “Een wonder zou het zijn. Dat we met collageen voor altijd een kinderhuid zouden krijgen.”
De laatste uitspraak wordt zelfs gezegd na een scène waarbij een medewerker aangeeft dat je geen wonderen moet verwachten.
En daar staan wij volledig achter.
Collageen is geen botox.
Collageen is geen wondermiddel.
Maar wat is het wel?
3. Wat is collageen?
Je lichaam bestaat uit moleculen en moleculaire ketens die de cellen vormen.
Tussen alle cellen in je lichaam bestaat er ruimte wat is gevuld met extracellulaire matrix (ECM).
Dit is een netwerk van moleculen die stevigheid en structuur biedt aan weefsels.
In die ruimte tussen die cellen worden bouwstenen gemaakt door fibroblasten.
Dit is de belangrijkste cel van het bindweefsel en verantwoordelijk voor het aanmaken van alle elementen binnen de extracellulaire matrix.
Collageen is een bouwstof dat wordt aangemaakt in de ECM en is het meest voorkomende eiwit in het menselijk lichaam.
Dertig procent van het eiwit in het lichaam is afkomstig van collageen (1).
Collageen vormt het basismolecuul voor alle bindweefsel in het lichaam. Het is essentieel omdat de bindweefsels anders alleen uit gel zouden bestaan.
Hoogleraar bindweefselregeneratie Gerjo van Osch geeft aan dat collageen in de onderste lagen van de lederhuid op een vezelachtige manier wordt georganiseerd en dat het zorgt voor een grote trekspanning.
Dankzij het golvende collageenverloop en de verschuifbaarheid van de onderlinge vezels is het heel soepel, flexibel en zacht.
Maar dat gaat niet over één dag ijs. Direct na de aanmaak van collageen is het molecuul nog weinig stabiel en trekvast.
De vorming van meerdere collageenvezels tot een netwerk kan pas tot stand komen na een aantal enzymatisch stappen. Dit proces kan dagen tot weken in beslag nemen.
Eenmaal functioneel neergelegd heeft collageen in principe een lange levensduur en is dan verantwoordelijk voor de stabiliteit van:
- huid
- Haar & nagels
- pezen
- spieren
- botten
- Gewrichten
- en overig bindweefsel
Maar collageen kan deze verantwoordelijkheid niet voor altijd dragen want één ding is zeker: huidveroudering zal altijd plaatsvinden.
Hoe dan ook.
In feite begint het vanaf ons 25e levensjaar.
Maar waarom?
4. De afname van collageen en het gevolg daarvan
Laten we terug gaan naar de basis van ons huid. De huid bestaat uit drie lagen:
- epidermis (opperhuid)
- dermis (lederhuid)
- onderhuidse weefsel (ook wel bindweefsellaag genoemd)
Deze lagen hebben als functie dat de huid water en elektrolyten in het lichaam kan vasthouden, waardoor alle lichamelijke processen goed blijven verlopen.
Omgekeerd houdt de huid schadelijke stoffen vanuit de omgeving tegen. Je kunt hierbij denken aan bacteriën, virussen, vocht en koude.
Meer specifiek:Opperhuid
De opperhuid is het huidoppervlak, het is een laag rijk aan keratine die waterbestendig en taai is.
Dit is waar alle dode huidcellen worden afgestoten en waar melanine (verantwoordelijk voor het produceren van de kleur van onze huid) wordt gevonden.Lederhuid
De tweede laag heet de lederhuid, die is samengesteld uit bloedvaten, vet, zenuwen, elastine en collageenvezels.
De collageenvezels en elastine geven de huid elasticiteit.Onderhuidse bindweefsel
Het onderhuids bindweefsel scheidt de huid van de spieren en pezen in ons lichaam.
In deze laag bevindt zich het vetweefsel, gevoelige structuren als bloedvaatjes.
Deze laag beschermt de organen en andere weefsels die onder de huid liggen en het vet zorgt voor extra isolatie van het lichaam.
Na ons 25e levensjaar produceert de lederhuid elk jaar 1% minder collageen.
Dit is het natuurlijke verouderingsproces wat intrinsieke veroudering wordt genoemd.
Collageen- en elastinevezels worden dikker en losser waardoor de huid minder elastisch wordt.
Dit zorgt uiteindelijk voor rimpels en verzakking van de huid.
Ook neemt het lichaamseigen peeling proces van de huid af met 28%.
Dit is het proces waarbij oude huidcellen verwijderd worden en nieuwe, jonge huidcellen aan de oppervlakte komen.
Doordat het lichaam dit proces minder gaat doen blijven onze dode huidcellen langer aan elkaar plakken.
In je dertiger jaren vertraagd de overdracht van vocht van de lederhuid naar de opperhuid en beginnen de vetcellen te krimpen.
Hierdoor ziet de huid er dof en dun uit.
In je veertiger jaren is collageen aanzienlijk verminderd, wat betekent dat de collageen- en elastinevezels breken en daardoor hun elasticiteit verliezen.
Tot slot wordt de huid droog in je 50’er jaren en kneust het makkelijker omdat de talgklieren (die olie produceren) kleiner zijn geworden.
Bij vrouwen verlaagt de menopauze ook de oestrogeenspiegels, waardoor de huid droger wordt en het minder kleur krijgt.
Kunnen we wat doen aan dit proces? Ja.
Je kan de lederhuid helpen om weer collageen aan te maken door het oraal innemen van collageeneiwitten (wat je terugvindt in collageenpoeder) in combinatie met vitamine C.
Voordat we gaan vertellen hoe dit dan in zijn werking, eerst een paar opmerkingen:
- Je gaat niet terug in de tijd (hoewel mensen wel dat idee hebben na het gebruik). Nogmaals, het is geen wondermiddel. Je vertraagt het verouderingsproces.
- Crèmes met collageeneiwitten werken niet omdat de moleculen te groot zijn om de huid binnen te dringen.
Oke, nu dat uit de weg is kunnen we het hebben over de werking van collageenpoeder en vitamine C na inname.
5. Werkt collageen überhaupt of is het onzin: dermatoloog aan het woord
Bron: nvcdermatologie.nl
Bron: Nederlandse Vereniging Cosmetische Dermatologie
Ze hebben Cosmetisch Dermatoloog Peter Velthuis erbij gehaald want zoals ze zelf zeggen:
“De dermatoloog zou het moeten weten”, waarbij het verwijst naar de werking van collageen op de huid.
Laten we deze gedachtegang eerst even behandelen voordat we verder gaan.
We snappen namelijk dat de dermatoloog wordt gevraagd als het gaat om de huid.
“Dermatologen zijn gespecialiseerde huidartsen”, schrijft het NVDV (Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie.
Dermatologie is het medisch specialisme dat zich bezighoudt met aandoeningen van de huid, de nagels en het haar.
De dermatoloog doet zowel de diagnostiek als de behandeling van huidziekten (2).
Veel voorkomende huidaandoeningen zijn:
- Eczeem
- Psoriasis
- Huidkanker
Het Gezondheidsplein geeft aan dat de dermatoloog ook complexe behandelingen uitvoert zoals spataderen verwijderen en wegbranden en wegsnijden van verdachte plekjes.
Ook het voorschrijven van medicatie en het nemen van een huidbiopt is alleen toegestaan door een dermatoloog.
Stel dat er praktische behandelingen zoals lichttherapie, peeling- en laserbehandelingen uitgevoerd moet worden, dan wordt dat uitbesteed aan de huidtherapie.
Ook ben je als dermatoloog specialist van de aanhangsels, slijmvliezen en het vaatstelsel (3).
Laten we eens kijken wat dermatologen leren in hun 5-jarige opleiding naast dermatologie zelf (4):
Flebologie (4 maanden): Flebologie houdt zich bezig met diagnostiek en behandeling van spataderen, zwelling van benen of armen (vet of vocht), ulcus cruris (open been) en overige dermatologische aandoeningen van het been (5).
Lymfologie (4 maanden): Lymfologie is het medisch specialisme dat zich bezig met houdt met diagnostiek en behandeling van lymfoedeem. Bij een lymfoedeem hoopt zich te veel lymfevocht op bepaalde plaatsen, bijvoorbeeld in het been, op (6).
Proctologie (4 maanden): Proctologie houdt zich bezig met aandoeningen in het laatste stukje van de darm, de anus (rectum) (7).
Dermato-oncologie (2 maanden): Dermato-oncologie richt zich op de behandeling van huidkanker (8).
Lichttherapie (2 maanden): Bij lichttherapie wordt kunstmatige lichtbronnen gebruikt om verschillende huidaandoeningen te behandelen waaronder: psoriasis, eczeem, sclerodermie en overige jeukende huidaandoeningen (9).
Fotodermatologie (2 maanden): Dit subspecialisme houdt zich niet alleen bezig met de bestudering van basale biologische processen, zoals effecten van ultraviolette (UV-)straling op het immuunsysteem van de huid (foto-immunologie), pigmentcellen of DNA (carcinogenese), maar vooral ook met klinische onderwerpen als fotoprotectie, fotosensitieve huidaandoeningen (fotodermatosen) en fototherapie (10).
Allergologie (3,75 maanden): Het specialisme allergologie houdt zich bezig met de bestudering en de behandeling van overgevoeligheidsziekten (11).
Venereologie (3,6 maanden): Venereologie is de behandeling van seksueel overdraagbare aandoeningen, zoals de geslachtsziekten syfilis, gonorroe, herpes, chlamydia en genitale wratten (12).
Dermatochirurgie (4 maanden): Dermatochirurgie is de chirurgische (snijdende) behandeling van huidafwijkingen (13).
Zoals je ziet en wat ook eerder is aangegeven: het diagnosticeren en behandelen van allerlei huidaandoeningen.
Super interessant!
Het enige wat we hier missen in het rijtje is voedingsleer en de rol hiervan op de huid, aangezien collageen een bouwstof is verkregen uit voeding of suppletie.
Als je zoekt in de wetenschappelijke database van Google naar “nutrition skin health” dan vind je op het moment van schrijven 2.4 miljoen studies die zijn gedaan.
2.4 miljoen onderzoeken naar het verband tussen voeding en de gezondheid van de huid!
Lijkt me belangrijk om dit toe te voegen aan het curriculum van Dermatologie.
Maar zoals bij andere disciplines binnen de reguliere geneeskunde wordt je opgeleid om iets te herkennen en vervolgens snel te behandelen.
Net zoals je naar de huisarts gaat met hoofdpijn en je terugkomt met een pijnstiller.
In plaats van dat er echt wordt gekeken naar waar de hoofdpijn vandaan komt.
Begrijp ons niet verkeerd. De reguliere geneeskunde heeft zeker een noodzakelijke rol in de maatschappij.
Maar als je echt over voeding en suppletie wilt praten dan moet je niet bij een arts zijn (tenzij diegene natuurlijk zich ook natuurlijk heeft verdiept in voeding).
De expert over de werking van voeding en suppletie is iemand met een Orthomoleculaire achtergrond.
Dat gezegd hebbende:
Laten we eens kijken wat de dermatoloog zegt over collageen.
De allereerste opmerking op de vraag heeft het zin om collageen op je gezicht te smeren (waarin wordt verwezen naar Pro Collagen Anti-Aging Moisturiser) is het volgende:
“Nou collageen ansich niet want collageen zelf zal niet door je huid heen dringen.”
Daar heeft hij gelijk in.
Zoals we eerder aangaven zijn collageen moleculen zijn te groot om de opperhuid te passeren.
Dus crème werkt ter hydratatie van de huid maar het collageen onderdeel zal niet via de huid in je lichaam komen.
Vervolgens kijkt de dermatoloog naar een collageen poeder genaamd Collagen Coffee van Physalis en zegt:
“Nee, ik VERMOED dat dit geen werkzame detecteerbaar effect heeft.”
Allereerst vind ik het jammer dat er niet op wordt doorgevraagd zodat de mensen weten waarom het dan geen werkzaam effect zou hebben zoals hij wel aangeeft bij de moisturizer.
Maar het allerbelangrijkste wat hij hier aangeeft is het woordje “vermoed“.
Een vermoeden is een bewering waarvan men denkt dat deze waar is, zonder daarvan zeker te zijn (14).
Oftewel de dermatoloog was zeker van zijn zaak met betrekking tot collageen in crème maar hij weet niet zeker of collageen hydrolysaat werkt.
De meeste mensen die dit hebben gekeken hebben alleen gehoord dat de dermatoloog zei dat het geen werkzaam detecteerbaar effect heeft.
Maar het stukje dat hij er niet 100% zeker van is middels het woordje “vermoed”, horen weinig mensen.
Dan wordt er gesproken over deze beertjes waarbij hij aangeeft:
“Eerlijk gezegd geloof ik daar iets meer in gek genoeg, omdat als je het via de darm inneemt en ze hebben die collageen peptides erin gestopt dan zou dat wel iets kunnen doen.”
Toen ik deze uitspraak hoorde was ik enigszins verrast dat de Keuringsdienst van Waarde toch iets positiefs erin heeft gelaten en niet eruit heeft geknipt.
Dus de dermatoloog heeft het idee dat collageen opeten in de vorm van beertjes (in dit geval) meer doet dan het drinken van poeder.
Dat is iets wat ik niet helemaal begrijp.
Of je iets nou eet of drinkt, in beide gevallen komt het in je darmen terecht.
Het werkt namelijk zo (15):Maag: afbraak
Zodra een eiwitbron (in dit geval collageen peptiden) de maag bereikt, breken zoutzuur en enzymen (genaamd proteasen) het af in kleinere ketens van aminozuren.
Vanuit je maag gaan deze kleinere ketens van aminozuren je dunne darm binnen.Dunne darm: verdere afbraak
Als dit gebeurt, geeft de alvleesklier enzymen en een bicarbonaatbuffer af die de zuurgraad van verteerd voedsel vermindert.
Door zuurgraad te verminderen kunnen meer enzymen werken aan het verder afbreken van aminozuurketens in individuele aminozuren.
Enkele veel voorkomende enzymen die bij deze fase betrokken zijn, zijn onder meer:
- trypsine
- chymotrypsine
- carboxypeptidase
Dunne darm: opname in bloedbaan
Wanneer de aminozuurketens zijn afgebroken in individuele aminozuren vindt de opname ervan plaats door microvilli.
Microvilli zijn kleine vingervormige structuren die het absorberende oppervlak van de dunne darm vergroten.
Dit zorgt voor een maximale opname van aminozuren en andere voedingsstoffen.Bloedbaan: transport
Zodra de individuele aminozuren zijn opgenomen, komen aminozuren vrij in de bloedbaan.
Hier worden ze naar specifieke cellen gebracht in verschillende delen van het lichaam.Extracellulaire Matrix (ECM): ruimte waar collageen wordt geproduceerd
Tussen alle cellen in je lichaam bestaat er ruimte wat is gevuld met extracellulaire matrix (ECM).
Dit is een netwerk van moleculen die stevigheid en structuur biedt aan weefsels.
In die ruimte tussen die cellen worden bouwstenen (zoals collageen) gemaakt door fibroblasten.
Dit is de belangrijkste cel van het bindweefsel en verantwoordelijk voor het aanmaken van alle elementen binnen de extracellulaire matrix.De rol van vitamine C
Naarmate je ouder wordt produceren de fibroblasten minder collageen (16). Om dit tegen te gaan wil je voldoende vitamine C innemen.
Het zorgt er namelijk voor dat de proliferatiesnelheid van fibroblasten toeneemt (17).
In andere woorden: de groei en verspreiding van fibroblasten neemt toe waardoor ze in staat zijn om meer collageen aan te maken.
Daarnaast reguleert vitamine C de aanmaak van collageen eiwitten door de hydroxylatie van collageen te ondersteunen (18).
Hydroxylatie is een chemische reactie wat nodig is voor het stabiliseren en ondersteunen van de opperhuid.
Tot slot zorgt vitamine C ervoor dat de mRNA van collageen stabiliseert.
Dit staat voor “messenger ribonucleic acid“. Dit zijn moleculen die een boodschap sturen om eiwitten aan te maken.
Verhogingen of verlagingen van mRNA-gehaltes zullen de eiwitproductie in cellen veranderen.
Door mRNA te stabiliseren kan de aanmaak van collageen eiwitten voor het herstellen van beschadigd huid worden verhoogd (19).
Vervolgens zegt hij dit:
“Heel vaak is het zo dat (en dat lees je ook in wetenschappelijk onderzoek) dat producten wetenschappelijk gezien wel wat werken (dus het is meetbaar om het zo maar te zeggen)..
Laten we deze zin even onderbreken en op ons in laten werken.
Heel goed.
Hij zegt hier dus dat wetenschap heeft aangetoond dat het werkt en dat klopt.
Als je weer naar Google Scholar gaat (Google’s database met wetenschappelijke studies) en je typt in “collagen skin” dan zie je zo’n 2 miljoen resultaten.
Collageen is een onderwerp waar al veel onderzoek naar is gedaan en waar elke dag meer onderzoek naar wordt gedaan.
Oke, laten we verder gaan met die zin:
“[…] maar is het voor de patient of client ook merkbaar? Dat het echt merkbaar effectief is. Dat is heel vaak de vraag.”
Hier ben ik het volledig, 100% mee eens. Hierover kunnen we elkaar de hand schudden.
Wij hebben op onze verkooppagina van de Collageen Boost van Foodie een aantal foto’s en een aantal reviews over tevreden klanten.
Deze ervaren bijvoorbeeld wel:
- sterkere nagels
- een minder slappe huid
- dat de omgeving het merkt bij hun
- een droger huid
- een stralender gezicht
- sneller groeiende nagels
Maar er zijn ook klanten die niks aan de buitenkant ervaren. Maar betekent dit dan dat collageen niet werkt (voor hun)?
Er zijn een tal van redenen waarom zij het bijvoorbeeld nog niet ervaren:
- niet lang genoeg gewacht (suppletie werkt over het algemeen traag)
- roken
- veel in de zon
- teveel stress
- overmatig gebruik van cafeïne
De laatste vier zijn factoren die collageenverlies veroorzaken.
Dus wanneer je het aanvult en je wordt beïnvloed door één van bovenstaande factoren dan kan het zijn dat je aan het eind van de “testperiode” qua hoeveelheid collageen gelijk blijft.
Nogmaals is collageen dan de boosdoener of zijn er meerdere factoren die hier een rol inspelen?
Vervolgens zegt de dermatoloog:
“Het is geen opwekkend verhaal maar je kan erg weinig doen met dit soort producten om je huid te verbeteren. Je moet het toch hebben van goed eten en weinig zon hebben.
Feitelijk is het zo dat je dagelijkse voeding al voldoende collageen bevat en dat het niet nodig is om nog wat extra te doen.”
In eerste instantie gaf hij dus aan wel te geloven in die beertjes en dan zegt hij nu dat je toch weinig aan kan doen met collageen producten.
En daarna dat dagelijkse voeding voldoende collageen bevat en je dus niet extra hoeft te nemen. Waarbij hij in mijn optiek hiermee suggereert dat collageen toch werkt.
Dit is erg verwarrend en jammerlijk dat hij niet consistent is in zijn visie.
Om het nog inconsistenter te maken wordt de aflevering afgesloten met de volgende vraag aan de dermatoloog:
“Later als je rimpeltjes begint te krijgen zou je dan overwegen om dit soort producten te gebruiken?”
Waarin hij antwoord:
“Nee nee, ik zou het dan toch houden bij een goede krachtige bouillon die we vroeger van onze moeder en oma kregen. Gewoon goede bouillon, daar zit al genoeg collageen in.”
Dus hij concludeert hier indirect wel (voor zichzelf in ieder geval) dat collageen toch werkt.
Anders zou hij wel met een andere methode komen lijkt me, toch?
